تأثير کنترل جمعيت بر اهداف سياستهاي دولت

جمعيت شناسي
 

شاخه اي از علم دانش اجتماعي است که به بررسي کمي و کيفي جمعيت مي پردازد، منظور از بررسي کمي مواردي است که با آمار و اعداد و ارقام سروکار دارند مثل ميزان رشد جمعيت با ميزان مرگ و مير کوددکان زير 5 سال.
تعريف جمعيت اين است که مجموعه اي از افراد انساني که در يک منطقه اي به طور مستمر گرد هم مي آيند و معمولاً به شکل مجموعه اي از خانواده ها در يک اجتماع زندگي مي کنند و حرکات جمعيت به دگرگونيهاي ايجاد شده که يک جمعيت در زمان معيني انجام مي دهند گفته مي شود، مهمترين عوامل مؤثر بر حرکات جمعيت1ـ ولادت و باروري 2 ـ مرگ و مير 3 ـ مهاجرت به داخل و خارج و ازدواج است.
دولتها براساس اهداف متنوع خود و چارچوب ساختار اقتصادي ـ اجتماعي کشورشان، تدابير معيني را بکار مي بندند، تا ساخت و حرکات جمعيت را نيز در حد امکان با اين اهداف هماهنگ و متعادل سازند.
اگر در سياستهاي جمعيتي، ماهيت اين اهداف مي تواند عمدتاً در قالب اهداف کلي و يا کيفي برنامه ريزي و اجرا گردد، ليکن نتايج حاصل از هر يک از آنها بطرز چشمگيري بر ديگري تأثير گذار مي باشد.
به عنوان مثال افزايش يا کاهش مواليد، ايجاد اشتغال و کاهش بيکاري، کنترل و هدايت مهاجرتهاي داخلي يا خارجي مبتني هدفهاي کمي هستند. يعني هدف اصلي از اجزاي اين سياستها تغيير ارقام مربوطه و بهبود اوضاع اجتماعي است. هر چند که در اين ميان هدفهاي کمي، خود بر کيفيت زندگي انسانها نيز تأثير مي گذارند، گاهي برخي از سياستهاي جمعيتي مستقيماً مبتني بر اهداف کيفي هستند يعني تدابير اتخاذ شده از سوي دولتها موجب مي شود که جنبه هاي کيفي هستند يعني تدابير اتخاذ شده از سوي دولتها موجب مي شود که جنبه هاي کيفي جمعيت مورد نظر در جهت مطلوب تغيير کند.
ميزان ولادت در کشورهاي در حال توسعه در حدود 2 برابر کشورهاي توسعه يافته است و بعلاوه در حدود 85 درصد جمعيت جهان در کشورهاي در حال توسعه زندگي مي کنند و عوامل مؤثر بر باروري و ولادت شامل عوامل محيطي مثل دما در مناطق گرمسيري که دختران و پسران زودتر به سن بلوغ مي رسند و عوامل اجتماعي و اقتصادي و بيولوژيکي مثل نازائي و چند قلوزائي مي باشد.
بررسيهاي جمعيت نشان داد که افزايش بي رويه ي جمعيت در جهان، آينده ي بشريت را به مخاطره انداخته اگر اين روند در تعادل با منابع قرار نگيرد قحطي، فقر، بيکاري، جنگ و ساير عوارض اين عدم توازن در آينده ي نزديک، کل جهان را گرفتار خواهد نمود. با نگاه عميق تر به عوارض افزايش بي رويه جمعيت مي توان دريافت که اگر منبع موجود هر کشوري اعم از غذائي، معدن، انرژي، فرهنگي، اجتماعي، علمي، اقتصادي، مديريتي، سياسي، ... نتواند کفاف جمعيت را دهد جمعيت در مدت کوتاهي دچار فقر و بيکاري خواهد شد. در ايران برنامه هاي کنترل جمعيت و تنظيم خانواده طي دو نوبت اجرا شد.
1 ـ در زمان رژيم سابق يعني سالهاي 1346 تا 1357.
2 ـ از سال 1368 که هم اکنون نيز ادامه دارد، جمعيت ايران در سال 1298 حدود 10 ميليون تخمين زده مي شود و در سال 1335 طي اولين سرشماري 20 ميليون اعلام شد. سال 1346 براي اولين بار در ايران با ايجاد واحد بهداشت و تنظيم خانواده در وزارت بهداري وقت سياستهاي خانواده به مرحله عمل رسيد دولت وقت با شعار دو فرزندي سعي کرد جمعيت را کنترل نموده که در آن موقع جمعيت ايران کمي بالاتر از 35 ميليون نفر بود شرايط سياسي، اجتماعي، فرهنگي آن زمان زياد اجازه اجراي اين سياست را نداد و مخالفتهاي عملي و غير عملي توده مردم فرصت اجراي موفق برنامه را گرفت.
هدف کلي از اجراي برنامه هاي تنظيم خانواده تأمين سلامت مادران باردار و کودکان و افزايش سلامت جنين و تنظيم تعداد فرزندان خانواده بر اساس شرايط اجتماعي و اقتصادي و فرهنگي، کاهش مرگ و مير نوزادان و تأمين اهداف سياسي، اقتصادي و اجتماعي است.
سياستهاي جمعيتي: مجموعه تدابير و تصميمات مدوني است که از سوي دولت يک کشور به کار گرفته مي شود و حدود فعاليت دولت و مردم را در رابطه با اموري که نتايج جمعيتي دارد تضمين مي کند به عبارت ديگر:
هر گونه تصميمي که از جانب دولت به منظور کاهش يا افزايش و تغيير ساخت يا جابه جائي جمعيت اتخاذ شود سياستهاي جمعيتي است.

استراتژيهاي جمعيتي در جهان:
 

1 ـ موافق رشد جمعيت 2 ـ مخالف رشد جمعيت
در حال حاضر استراتژي ايران در جهت کاهش رشد جمعيت است. اين امر از سال 1372 در ايران جنبه قانوني پيدا کرده است. در ايران اگر چه سياستهاي تنبيهي جدي وجود ندارد ليکن دولت در مورد مناطقي که سياستهاي کنترل جمعيت، موفقيت بيشتري داشته تشويقهاي عمومي بعمل آورده است مثلاً براي روستايي که در استان موفقترين باشد بودجه هاي عمراني خاصي در نظر مي گيرد.
کشور ما به تأييد سازمان بهداشت جهاني در اجراي سياستهاي تنظيم خانواده بسيار موفق بوده است و اين سيستم ايران مورد توجه و استقبال who قرار گرفته به همين خاطر امروز و ضريب رشد جمعيت تا حد 1/2 در صد کاهش داشته است.
منبع: برگرفته از جزوه ي آموزشي هيأت علمي دانشگاه صنعتي اصفهان
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 60.